СЛАВЯНСКІЯ ПАХАВАННІ З ДРАЎЛЯНЫМІ ВЁДРАМІ: АРЭАЛ РАСПАЎСЮДЖАННЯ, ХРАНАЛОГІЯ, ВЫТОКІ ТРАДЫЦЫІ, СЕМАНТЫКА
Адной з прыналежнасцяў пахавальнага інвентару славян ХІ–ХІІ стст. былі драўляныя вёдры, якія на ўсходзе Еўропы адсутнічалі толькі ў курганах ільменскіх славен, вяцічаў, часткова крывічоў. Трапляюцца яны і ў тых могільніках, дзе маюцца пахаванні скандынаваў.У гэты ж час драўляныя вёдры прысутнічалі і ў некропалях на абшарах Польшчы, Славакіі і Чэхіі. У двух апошніх краінах гэтая традыцыя была распаўсюджана яшчэ з VI–VII стст. і хутчэй за ўсё была запазычана ад германскага племя лангабардаў.Дастаткова рана такія пахаванні з’явіліся ў славян на тэрыторыях Трансільваніі і Харватыі (уключаючы ўзбярэжжа Адрыятыкі). У перыяд рымскіх уплываў драўляныя вёдры нярэдка трапляліся ў могільніках пшэворскай, любошыцкай, вельбарскай і іншых германскіх паводле этнічнай прыналежнасці культур. У сваю чаргу, звычай хаваць з вёдрамі быў пераняты германцамі ад кельтаў (латэнская культура). Пісьмовыя помнікі часоў Кіеўскай Русі, некаторыя археалагічныя знаходкі, а таксама пазнейшы фальклор даюць падставу вызначаць семантыку вядра ў духоўнай культуры як шлюбна-сексуальнага сімвалу.
славяне, драўляныя вёдры, пахавальны інвентар, германцы, кельты, шлюбна-сексуальны сімвал.
Anichkov, Ye. V. (2009). Yazychestvo i Drevnyaya Rus'. V.YA. Petrukhin & N.A. Alekseyev (Eds.). Moskva: Akademicheskiy Proyekt, 538 pp. (in Russian).
Bíblíya. (1990). Faksímíl'naye ŭznaŭlenne Bíblíí, vydadzenaye Frantsyskam Skarynayu ŭ 1517–1519 gadakh. U 3 tamakh, 1. Mínsk: BelSE, 830 pp. (in Belarusian).
Bogomol'nikov, V.V. (2004). Radimichi (po materialam kurganov X–XII vv.). Gomel', 226 pp. (in Russian).
Budanova, V. P. (2000). Varvarskiy mir epokhi Velikogo pereseleniya narodov. Moskva: Nauka, 544 pp. (in Russian).
Bulkin, V. A. (1982). “Kurgan 97” iz raskopok S.I. Sergeyeva v Gnezdove. Severnaya Rus' i yeye sosedi v epokhu rannego srednevekov'ya. A.D. Stolyar (Ed.). Leningrad, 138–142 (in Russian).
Bulychev, N. I. (1913). Raskopki po srednemu techeniyu Ugry. Zapiski Moskovskogo arkheologicheskogo instituta, 31 (in Russian).
Vinogradova, L. N. (1989). Fol'klor kak istochnik dlya rekonstruktsii slavyanskoy dukhovnoy kul'tury. Slavyanskiy i balkanskiy fol'klor. Rekonstruktsiya drevney slavyanskoy dukhovnoy kul'tury: istochniki i metody. Moskva, 101–121 (in Russian).
Vinogradova, L. N. (2009). Pokhorony–svad'ba. In N.I. Tolstoy (Ed.), Slavyanskiye drevnosti. Etnoligvisticheskiy slovar, 4. P (Pereprava cherez vodu), S (Sito) (pp. 225–228). Moskva: Mezhdunarodnyye otnosheniya (in Russian).
Gavritukhin, I. O. (1997). Malen'kiye trapetsiyevidnyye podveski s poloskoy iz pressovannykh tochek po nizhnemu krayu. Gístarychna-arkhealagíchny zborník, 12. Mínsk, 43–58 (in Russian).
Gal'kovskiy, N. M. (1913). Bor'ba khristianstva s ostatkami yazychestva v drevney Rusi, 2. Drevne-russkiye slova i poucheniya, napravlennyye protiv ostatkov yazychestva v narode. Otdel'nyy ottisk iz Zapisok Imperatorskogo Moskovskogo Arkheologicheskogo Instituta, 28(2). Moskva, 308 pp. (in Russian).
Duchyts, L. (1994). Ab adnoy kategoryí kurgannykh znakhodak. Gístarychna-arkhealagíchny zborník, 4. Mínsk, 49–57 (in Belarusian).
Yeremina, V. I. (1991). Ritual i fol'klor. A.A. Gorelov (Ed.). Leningrad: Nauka, leningradskoye otdeleniye, 207 pp. (in Russian).
Zhuraŭskí, A. Í. (Ed.). (1983). Gístarychny sloŭník belaruskay movy. 3. Varivo-Vkupe. Mínsk: Navuka í tekhníka, 310 pp. (in Belarusian).
Ivanov, P. A. (1895). Istoricheskiye sud'by Volynskoy zemli s drevneyshikh vremen do kontsa XIV veka. Odessa, 317 pp. (in Russian).
Izyumova, S. A. (1970). Kurgany u derevni Slevidovo. Sovetskaya arkheologiya, 4, 237–238 (in Russian).
Karobushkína, T. M. (1993). Babruyskíya kurgany. Belaruskaya mínuŭshchyna, 2. Mínsk, 58–59 (in Belarusian).
Komarov, K. I. (2008). K istorii naseleniya poberezh'ya Pleshcheyeva ozera v X–XIII vv. Retrieved from http: // www.rostmuseum.ru/publication/srm/008/komarov01.html. Ad 10.3.2008 (in Russian).
Komsha, M. (1958). Kurgannyy mogil'nik s truposozhzheniyem v Nushfaleu. Dacia, 2, 525–534 (in Russian).
Komsha, M. (1978) Vostochnyye elementy v pogrebal'nom obryade kurgannykh mogil'nikov u s. Nushfaleu i Somesheni. Drevnyaya Rus' i slavyane. T.V. Nikolayeva (Ed.). Moskva: Nauka, 96–100 (in Russian).
Levko, O. N. (2004). Srednevekovyye territorial'no-administrativnyye tsentry severo-vostochnoy Belarusi: Formirovaniye i razvitiye. Minsk, 220 pp. (in Russian).
Lysenko, P. F. (1991). Dregovichi. Minsk: Navuka í tekhníka, 244 pp. (in Russian).
Lyapushkin, I. I. (1961). Dneprovskoye lesostepnoye levoberezh'ye v epokhu zheleza. Materialy i issledovaniya po arkheologii USSR, 104. Moskva–Leningrad, 383 pp. (in Russian).
Magomedov, B. (2001). Chernyakhovskaya kul'tura. Problema etnosa. Monumenta studia Gothica. Tom I. Andrzej Kokowski (Ed.). Katedra Archeologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 290 pp. (in Russian).
Makrya, M. (1958). Slavyanskiy mogil'nik v Somesheni. Dacia, 2, 351–370 (in Russian).
Mongayt, A. L. (1974). Arkheologiya Zapadnoy Yevropy, 2. Bronzovyy i zheleznyy veka. Moskva: Nauka, 408 pp. (in Russian).
Rusanova, I. P. (1966) Kurgany polyan X–XII vv. Svod arkheologicheskikh istochnikov, E1-24. Moskva, 45 pp. (in Russian).
Rusanova, I. P. (2002). Istoki slavyanskogo yazychestva. Kul'tovyye sooruzheniya Tsentral'noy i Vostochnoy Yevropy v I tys. Do n. e.–I tys. n. e. Chernovtsy: Prut, 172 pp. (in Russian).
Rusanova, I. P., & Timoshchuk, B.A. (1993). Yazycheskiye svyatilishcha drevnikh slavyan. Moskva, 144 pp. (in Russian).
Rybakov, B. A. (1949). Drevnosti Chernigova. Materialy i issledovaniya po arkheologii drevnerusskikh gorodov, 1. N.N. Voronina (Ed.). Moskva–Leningrad, 7–93 (in Russian).
Salavey, L.M., & Kabashníkaŭ, K.P. (Eds.). (1993). Zhaníts'ba Tsyareshkí. Belaruskaya narodnaya tvorchasts'. Mínsk: Navuka í tekhníka, 519 pp. (in Belarusian).
Savín, N. Í. (1930). Raskopkí kurganoŭ u Daragabuskím í Yel'nínskím pavetakh Smalenskay gub. Zapískí addzelu gumanítarnykh navuk, Kníga 2. Pratsy arkheologíchnay kamísíí, 2, Mensk, 219–252 (in Belarusian).
Sedov, V. V. (1971). Gritskovskiye kurgany. Kratkiye soobshcheniya o dokladakh i polevykh issledovaniyakh Instituta arkheologii, 125, Moskva, 52–58 (in Russian).
Sedov, V. V. (1982). Vostochnyye slavyane v VI–XIII vv. Arkheologiya USSR. B.A. Rybakov (Ed.). Moskva, 327 pp. (in Russian).
Sedov, V. V. (1995). Slavyane v rannem srednevekov'ye. Moskva, 416 pp. (in Russian).
Sedov, V. V. (1997). Vliyaniye zapadnykh baltov na kul'turu sosednikh slavyanskikh plemen v rannem srednevekov'ye (kamennyye mogil'niki Mazovii i Podlyash'ya). Wakarų baltai: etnogenezė ir etninė istorija. Vilnius, 166–176 (in Russian).
Sedykh, V. A. (1997). Bol'shiye kurgany drevney Rusi. Gístarychna-arkhealagíchny zborník, 11, Belarus' u sísteme yeŭrapeyskíkh kul'turnykh suvyazyaŭ. Mínsk, 28–32 (in Russian).
Garkavi, A. Yа. (Ed.). (1870). Skazaniya musul'manskikh pisateley o slavyanakh i russkikh (s poloviny VII veka do kontsa Х veka po R. K.). Sankt-Peterburg, 308 pp. (in Russian).
Sreznevskiy, I. I. (1989). Slovar' drevnerusskogo yazyka. Reprintnoye izdaniye, 3(2). Moskva, 540 pp. (in Russian).
Shmidt, Ye. A. (1957). Kurgany XI–XIII vekov u der. Kharlapova v Smolenskom Podneprov'ye. Materialy po izucheniyu Smolenskoy oblasti, 2, Smolensk, 184–280 (in Russian).
Tsíshchanka, Í. K., Fyadosík, A. S., & Tsítovích, G. Í. (Eds.). (1978). Pesní pra kakhanne. Belaruskaya narodnaya tvorchasts'. Mínsk: Navuka í tekhníka, 616 pp. (in Belarusian).
Tsíshchanka, Í. K., & Fyadosík, A. S. (Eds.). (1984). Syameyna-bytavyya pesní. Belaruskaya narodnaya tvorchasts'. Mínsk, 750 pp. (in Belarusian).
Yazhdzhevskiy, K. (1978). Elementy drevnerusskoy kul'tury v tsentral'noy Pol'she. Drevnyaya Rus' i slavyane. T. V. Nikolayeva (Ed.). Moskva, 213–218 (in Russian).
Abramowicz, A. (1955). Przedmioty ozdobne z grodziska Lęczyckiego. Studia Wczesnośredniowieczne, 3. Warszawa, 335–351 (in Polish).
Béreš, J. (1995). Slovanské pohrebisko v Dolnom Petre IV (teraz Sväty Peter). Slovenská archeológia, 43(1). Bratislava, 111–158 (in Slovak).
Bialeková, D. (1982). Slovanské pohrebisko v Závade. Slovenská archeológia, 33(1). Bratislava, 123–164 (in Slovak).
Budinský-Krička, V. (1959). Slovanské mohyly v Skalici. Slawische Hügelgraber in Skalica. Bratislava, 211 pp. (in Slovak).
Budinský-Krička, V., & Lamiová-Schmiedlova, M. (1990). A late 1 st century B.C.–2 nol century A.D. cemetery at Zemplin. Slovenská archeológia, 28(2). Bratislava, 245–344 (in English).
Chropovský, B. (1957). Slovanské pohrebisko z 9. st. vo Vel’kom Grobe. Slovenská archeológia, 5(1). Bratislava, 174–239 (in Slovak).
Čilinská, Z. (1966). Slawisch-awarisches Gräberfeld in Nové Zámky. Archaeologica Slovaca Fontes Instituti archaeologici Nitriensis Akademiae scientarum Slovacae, Tomus 7, Bratislava, 327 pp. (in German).
Čilinská, Z. (1982). Dve pohrebiská z 8–9 stor. V Komárne. Slovenská archeológia, 33(2). Bratislava, 347–393 (in Slovak).
Dostál, B. (1966). Slovanska pohřebiště ze střednī hradištnī na Morave. Praha: Academia, 297 pp. (in Czech).
Dostál, B. (1985). Břeclav Pohansko III. Časně slovanské osiedleni. Brno, 168 pp., 48 tab (in Czech).
Domański, G. (1981). Kultura luboszycka. Prahistoria ziem polskich, 5. Późny okres lateński i okres rzymski. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, 263–271 (in Polish).
Dzik, M. (2006). Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Żukowie, pow. Płońsk. Swiatowit Supplement Series P: Prehistory and Middle Ages, 13. Warszawa, 9–123 (in Polish).
Eisner, J. (1966). Rukovět slovanské archeologie. Počatky Slovanů a jejich kultury. Praha, 530 pp. (in Czech).
Godłowski, K. (1981). Kultura przeworska. Prahistoria ziem polskich, 5, Późny okres lateński i okres rzymski. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, 57–135 (in Polish).
Gunjača, Z. (1995). Groblje u Dubravicama kod Skradina i druga groblja 8–9 stoljeća u Dalmaciji. Etnogeneza Hrvata. Zagreb: Nakladni zavod Matice Hrvatske, 159–168 (in Croatia).
Ivančan, T.S., & Tkalčec, T. (2007). Prilozi Instituta za arheologiju u Zagrebu, 23, 1 Travanj, 141–212 (in Croatia).
Karaman, Lj. (1940). Iskopine društva “Bihaća” u Mravincima i starohrvatska groblja. Rad Ugoslavenska akademija i umjetnosti, 268, MCMVL. Zagreb, 20–44 (in Serbo-Croatian).
Kaszewscy, E., & Z. (1971). Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Brzeście Kujawskim, pow. Włocławek. Materiały starożytne i wczesnośredniowieczne, 1. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, 365–434 (in Polish).
Klanica, Z. (1985). Mikulčice – Klášteřisko. Památky archeologické, 76(2). Praha, 474–539 (in Czech).
Kokowski, A. (2007). Goci od Skandzy do Campi Gothorum. Warszawa, 456 pp. (in Polish).
Kopierkiewicz, A., &
Krasnodębski, D. (2002). Cmentarzysko z okresu wczesnego średniowiecza w
Daniłowie Małym, gm. Łapy, woj. podlaskie. Sprawozdanie z prac
przeprowadzonych w roku 2001 oraz wstępne podsumowanie wyników badań. Badania
archeologiczne w Polsce północnowschodniej i na zachodniej Białorusi w latach
2000–2001. Materiały z konferencji, Białystok 6–7 grudnia 2001 roku. Białystok,
271–282
(in Polish).
Krumphanzlová, Z. (1974). Chronologie pohřebnīho inventáře vesnických hřbitovů 9–11 věku v Čechách. Památky archeologické, 65. Praha, 34–110 (in Czech).
Kurasiński, T. (2015). Chowanie zmarłych z wiadrami we wczesnym średniowieczu na ziemiach polsich. Zwyczaj pogański czy chrzescijański. Analecta Archaeologica Ressoviensia, 10. Rytuały w przeszłości. Rzeszów, 179–198 (in Polish).
Mirnik, I. (2004). Novac iz starohrvatskih grobova. Vjesnik Arheoloskog muzeja u Zagrebu, 3.s., 32, 205–250 (in Croatia).
Miśkiewicz, M. (1969). Wczesnośredniowieczny obrządek pogrzebowy na płaskich cmentarzyskach szkieletowych w Polsce. Materiały Wczesnośredniowieczne, 6. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, 241–301 (in Polish).
Nadolski, A. (1955). Prace wykopaliskowe na grodzisku Łęczyckim w latach 1950–1951. Studia wczesnośredniowieczne. Studia, materiały, sprawozdania, 3. Warszawa–Wrocław, 285–290 (in Polish).
Okulicz-Kozaryn, L. (1997). Dzieje Prusów. Wrocław, 531 pp. (in Polish).
Rajewski, Z. A. (1937). Wielkopolskie cmentarzyska rzędowe okresu wczesnodziejowego. Przegląd Archeologiczny, 6(19). Poznań, 28–85 (in Polish).
Rauhut, L. (1971). Wczesnośredniowieczne cmentarzyska w obudowie kamiennej na Mazowszu i Podlasiu. Materiały starożytne i wczesnośredniowieczne, 1. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, 435–656 (in Polish).
Rejholcová, M. (1990). Včasnoslovanské pohrebisko v Čakajovciach, okres Nitra. Slovenska archeológia, 28(2). Bratislava, 357–420 (in Slovak).
Sós, Á. C. (1958). Das frühawarenzeitliche Gräberfeld von Oroszlány. Folia archaeological, X. Képzömüvészeti alap kiadóvállalata, Budapest, 105–124 (in German).
Szatmári, S. (1980). Das Gräberfeld von Oroszlány und seine Stelle in der Frühawarenzeitlichen Metallkunst. Acta Archaeologica Akademiae Scientiarum Hungaricae, 32(1–4), Akadémiai Kiadó. Budapest, 97–116 (in German).
Tejral, J. (2005). Zur Unterscheidung des vorlangobardischen und elbgermanisch-langobardischen Nachlasses. Die Langobarden Herrschaft und Identität. W. Pohl & P. Erhart (Eds.). Wien, 103–200 (in German).
Turek, R. (1948). České hradištni nálezy, datovane mincemi. Slavia Antiqua. Czasopismo poświęcone starożytnościom słowiańskim, 1. Witolda Hensla (Ed.). Poznań, 485–535 (in Czech).
Wielowiejski, J. (1981). Stosunki spoleczne. Prahistoria ziem polskich, 5. Późny okres lateński i okres rzymski. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, 411–428 (in Polish).
Zeman, J. (1956). Dřevĕná vĕdérka doby řimské a otázka jejich dalšiho vývoje. Památky archeologické, 47(1). Praha, 86–104 (in Czech).
Zoll-Adamikowa, H. (1971). Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe Małopolski, 2. Analiza. Prace Komisji Archeologicznej, 11. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk (in Polish).
Zoll-Adamikowa, H. (1979). Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, 2. Analiza. Wnioski. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk (in Polish)
ISSN 2223-1218
One of the attributes of funeral implements of Slavs in XІ–XІІ centuries were wooden buckets, which were absent in Eastern Europe only in barrows of Ilmen Slavs, Vjatichi, partially Kryvichs. They are also found in those burial grounds, where the burials of Scandinavians were. At the same time, wooden buckets were present in necropolises in the vastness of Poland, Slovakia and Czechia. In two last countries, this tradition was common still from VI–VII centuries and most likely was borrowed from German tribe of Longobards. Sufficiently early, the similar burials emerged on the Slavs territories of Transylvania and Croatia (including Adriatic coast). In the Roman influence period, wooden buckets were came across rather often in burial grounds of the Przeworsk culture, Luboszice culture, the Wielbark culture and other Germanic ethnical cultures. In turn, Germanic tribes borrowed the custom to bury with buckets from the Celts (the La Tène culture). Written histories of Kievan Rus' times, some archaeological finds, as well as more the late folklore give ground to reveal the semantics of the bucket in intellectual culture as marriage-sexual symbol.
Slavs, wooden buckets, funeral implements, Germanic tribes, Celts, marriage-sexual symbol.
Anichkov, Ye. V. (2009). Yazychestvo i Drevnyaya Rus'. V.YA. Petrukhin & N.A. Alekseyev (Eds.). Moskva: Akademicheskiy Proyekt, 538 pp. (in Russian).
Bíblíya. (1990). Faksímíl'naye ŭznaŭlenne Bíblíí, vydadzenaye Frantsyskam Skarynayu ŭ 1517–1519 gadakh. U 3 tamakh, 1. Mínsk: BelSE, 830 pp. (in Belarusian).
Bogomol'nikov, V.V. (2004). Radimichi (po materialam kurganov X–XII vv.). Gomel', 226 pp. (in Russian).
Budanova, V. P. (2000). Varvarskiy mir epokhi Velikogo pereseleniya narodov. Moskva: Nauka, 544 pp. (in Russian).
Bulkin, V. A. (1982). “Kurgan 97” iz raskopok S.I. Sergeyeva v Gnezdove. Severnaya Rus' i yeye sosedi v epokhu rannego srednevekov'ya. A.D. Stolyar (Ed.). Leningrad, 138–142 (in Russian).
Bulychev, N. I. (1913). Raskopki po srednemu techeniyu Ugry. Zapiski Moskovskogo arkheologicheskogo instituta, 31 (in Russian).
Vinogradova, L. N. (1989). Fol'klor kak istochnik dlya rekonstruktsii slavyanskoy dukhovnoy kul'tury. Slavyanskiy i balkanskiy fol'klor. Rekonstruktsiya drevney slavyanskoy dukhovnoy kul'tury: istochniki i metody. Moskva, 101–121 (in Russian).
Vinogradova, L. N. (2009). Pokhorony–svad'ba. In N.I. Tolstoy (Ed.), Slavyanskiye drevnosti. Etnoligvisticheskiy slovar, 4. P (Pereprava cherez vodu), S (Sito) (pp. 225–228). Moskva: Mezhdunarodnyye otnosheniya (in Russian).
Gavritukhin, I. O. (1997). Malen'kiye trapetsiyevidnyye podveski s poloskoy iz pressovannykh tochek po nizhnemu krayu. Gístarychna-arkhealagíchny zborník, 12. Mínsk, 43–58 (in Russian).
Gal'kovskiy, N. M. (1913). Bor'ba khristianstva s ostatkami yazychestva v drevney Rusi, 2. Drevne-russkiye slova i poucheniya, napravlennyye protiv ostatkov yazychestva v narode. Otdel'nyy ottisk iz Zapisok Imperatorskogo Moskovskogo Arkheologicheskogo Instituta, 28(2). Moskva, 308 pp. (in Russian).
Duchyts, L. (1994). Ab adnoy kategoryí kurgannykh znakhodak. Gístarychna-arkhealagíchny zborník, 4. Mínsk, 49–57 (in Belarusian).
Yeremina, V. I. (1991). Ritual i fol'klor. A.A. Gorelov (Ed.). Leningrad: Nauka, leningradskoye otdeleniye, 207 pp. (in Russian).
Zhuraŭskí, A. Í. (Ed.). (1983). Gístarychny sloŭník belaruskay movy. 3. Varivo-Vkupe. Mínsk: Navuka í tekhníka, 310 pp. (in Belarusian).
Ivanov, P. A. (1895). Istoricheskiye sud'by Volynskoy zemli s drevneyshikh vremen do kontsa XIV veka. Odessa, 317 pp. (in Russian).
Izyumova, S. A. (1970). Kurgany u derevni Slevidovo. Sovetskaya arkheologiya, 4, 237–238 (in Russian).
Karobushkína, T. M. (1993). Babruyskíya kurgany. Belaruskaya mínuŭshchyna, 2. Mínsk, 58–59 (in Belarusian).
Komarov, K. I. (2008). K istorii naseleniya poberezh'ya Pleshcheyeva ozera v X–XIII vv. Retrieved from http: // www.rostmuseum.ru/publication/srm/008/komarov01.html. Ad 10.3.2008 (in Russian).
Komsha, M. (1958). Kurgannyy mogil'nik s truposozhzheniyem v Nushfaleu. Dacia, 2, 525–534 (in Russian).
Komsha, M. (1978) Vostochnyye elementy v pogrebal'nom obryade kurgannykh mogil'nikov u s. Nushfaleu i Somesheni. Drevnyaya Rus' i slavyane. T.V. Nikolayeva (Ed.). Moskva: Nauka, 96–100 (in Russian).
Levko, O. N. (2004). Srednevekovyye territorial'no-administrativnyye tsentry severo-vostochnoy Belarusi: Formirovaniye i razvitiye. Minsk, 220 pp. (in Russian).
Lysenko, P. F. (1991). Dregovichi. Minsk: Navuka í tekhníka, 244 pp. (in Russian).
Lyapushkin, I. I. (1961). Dneprovskoye lesostepnoye levoberezh'ye v epokhu zheleza. Materialy i issledovaniya po arkheologii USSR, 104. Moskva–Leningrad, 383 pp. (in Russian).
Magomedov, B. (2001). Chernyakhovskaya kul'tura. Problema etnosa. Monumenta studia Gothica. Tom I. Andrzej Kokowski (Ed.). Katedra Archeologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 290 pp. (in Russian).
Makrya, M. (1958). Slavyanskiy mogil'nik v Somesheni. Dacia, 2, 351–370 (in Russian).
Mongayt, A. L. (1974). Arkheologiya Zapadnoy Yevropy, 2. Bronzovyy i zheleznyy veka. Moskva: Nauka, 408 pp. (in Russian).
Rusanova, I. P. (1966) Kurgany polyan X–XII vv. Svod arkheologicheskikh istochnikov, E1-24. Moskva, 45 pp. (in Russian).
Rusanova, I. P. (2002). Istoki slavyanskogo yazychestva. Kul'tovyye sooruzheniya Tsentral'noy i Vostochnoy Yevropy v I tys. Do n. e.–I tys. n. e. Chernovtsy: Prut, 172 pp. (in Russian).
Rusanova, I. P., & Timoshchuk, B.A. (1993). Yazycheskiye svyatilishcha drevnikh slavyan. Moskva, 144 pp. (in Russian).
Rybakov, B. A. (1949). Drevnosti Chernigova. Materialy i issledovaniya po arkheologii drevnerusskikh gorodov, 1. N.N. Voronina (Ed.). Moskva–Leningrad, 7–93 (in Russian).
Salavey, L.M., & Kabashníkaŭ, K.P. (Eds.). (1993). Zhaníts'ba Tsyareshkí. Belaruskaya narodnaya tvorchasts'. Mínsk: Navuka í tekhníka, 519 pp. (in Belarusian).
Savín, N. Í. (1930). Raskopkí kurganoŭ u Daragabuskím í Yel'nínskím pavetakh Smalenskay gub. Zapískí addzelu gumanítarnykh navuk, Kníga 2. Pratsy arkheologíchnay kamísíí, 2, Mensk, 219–252 (in Belarusian).
Sedov, V. V. (1971). Gritskovskiye kurgany. Kratkiye soobshcheniya o dokladakh i polevykh issledovaniyakh Instituta arkheologii, 125, Moskva, 52–58 (in Russian).
Sedov, V. V. (1982). Vostochnyye slavyane v VI–XIII vv. Arkheologiya USSR. B.A. Rybakov (Ed.). Moskva, 327 pp. (in Russian).
Sedov, V. V. (1995). Slavyane v rannem srednevekov'ye. Moskva, 416 pp. (in Russian).
Sedov, V. V. (1997). Vliyaniye zapadnykh baltov na kul'turu sosednikh slavyanskikh plemen v rannem srednevekov'ye (kamennyye mogil'niki Mazovii i Podlyash'ya). Wakarų baltai: etnogenezė ir etninė istorija. Vilnius, 166–176 (in Russian).
Sedykh, V. A. (1997). Bol'shiye kurgany drevney Rusi. Gístarychna-arkhealagíchny zborník, 11, Belarus' u sísteme yeŭrapeyskíkh kul'turnykh suvyazyaŭ. Mínsk, 28–32 (in Russian).
Garkavi, A. Yа. (Ed.). (1870). Skazaniya musul'manskikh pisateley o slavyanakh i russkikh (s poloviny VII veka do kontsa Х veka po R. K.). Sankt-Peterburg, 308 pp. (in Russian).
Sreznevskiy, I. I. (1989). Slovar' drevnerusskogo yazyka. Reprintnoye izdaniye, 3(2). Moskva, 540 pp. (in Russian).
Shmidt, Ye. A. (1957). Kurgany XI–XIII vekov u der. Kharlapova v Smolenskom Podneprov'ye. Materialy po izucheniyu Smolenskoy oblasti, 2, Smolensk, 184–280 (in Russian).
Tsíshchanka, Í. K., Fyadosík, A. S., & Tsítovích, G. Í. (Eds.). (1978). Pesní pra kakhanne. Belaruskaya narodnaya tvorchasts'. Mínsk: Navuka í tekhníka, 616 pp. (in Belarusian).
Tsíshchanka, Í. K., & Fyadosík, A. S. (Eds.). (1984). Syameyna-bytavyya pesní. Belaruskaya narodnaya tvorchasts'. Mínsk, 750 pp. (in Belarusian).
Yazhdzhevskiy, K. (1978). Elementy drevnerusskoy kul'tury v tsentral'noy Pol'she. Drevnyaya Rus' i slavyane. T. V. Nikolayeva (Ed.). Moskva, 213–218 (in Russian).
Abramowicz, A. (1955). Przedmioty ozdobne z grodziska Lęczyckiego. Studia Wczesnośredniowieczne, 3. Warszawa, 335–351 (in Polish).
Béreš, J. (1995). Slovanské pohrebisko v Dolnom Petre IV (teraz Sväty Peter). Slovenská archeológia, 43(1). Bratislava, 111–158 (in Slovak).
Bialeková, D. (1982). Slovanské pohrebisko v Závade. Slovenská archeológia, 33(1). Bratislava, 123–164 (in Slovak).
Budinský-Krička, V. (1959). Slovanské mohyly v Skalici. Slawische Hügelgraber in Skalica. Bratislava, 211 pp. (in Slovak).
Budinský-Krička, V., & Lamiová-Schmiedlova, M. (1990). A late 1 st century B.C.–2 nol century A.D. cemetery at Zemplin. Slovenská archeológia, 28(2). Bratislava, 245–344 (in English).
Chropovský, B. (1957). Slovanské pohrebisko z 9. st. vo Vel’kom Grobe. Slovenská archeológia, 5(1). Bratislava, 174–239 (in Slovak).
Čilinská, Z. (1966). Slawisch-awarisches Gräberfeld in Nové Zámky. Archaeologica Slovaca Fontes Instituti archaeologici Nitriensis Akademiae scientarum Slovacae, Tomus 7, Bratislava, 327 pp. (in German).
Čilinská, Z. (1982). Dve pohrebiská z 8–9 stor. V Komárne. Slovenská archeológia, 33(2). Bratislava, 347–393 (in Slovak).
Dostál, B. (1966). Slovanska pohřebiště ze střednī hradištnī na Morave. Praha: Academia, 297 pp. (in Czech).
Dostál, B. (1985). Břeclav Pohansko III. Časně slovanské osiedleni. Brno, 168 pp., 48 tab (in Czech).
Domański, G. (1981). Kultura luboszycka. Prahistoria ziem polskich, 5. Późny okres lateński i okres rzymski. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, 263–271 (in Polish).
Dzik, M. (2006). Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Żukowie, pow. Płońsk. Swiatowit Supplement Series P: Prehistory and Middle Ages, 13. Warszawa, 9–123 (in Polish).
Eisner, J. (1966). Rukovět slovanské archeologie. Počatky Slovanů a jejich kultury. Praha, 530 pp. (in Czech).
Godłowski, K. (1981). Kultura przeworska. Prahistoria ziem polskich, 5, Późny okres lateński i okres rzymski. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, 57–135 (in Polish).
Gunjača, Z. (1995). Groblje u Dubravicama kod Skradina i druga groblja 8–9 stoljeća u Dalmaciji. Etnogeneza Hrvata. Zagreb: Nakladni zavod Matice Hrvatske, 159–168 (in Croatia).
Ivančan, T.S., & Tkalčec, T. (2007). Prilozi Instituta za arheologiju u Zagrebu, 23, 1 Travanj, 141–212 (in Croatia).
Karaman, Lj. (1940). Iskopine društva “Bihaća” u Mravincima i starohrvatska groblja. Rad Ugoslavenska akademija i umjetnosti, 268, MCMVL. Zagreb, 20–44 (in Serbo-Croatian).
Kaszewscy, E., & Z. (1971). Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Brzeście Kujawskim, pow. Włocławek. Materiały starożytne i wczesnośredniowieczne, 1. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, 365–434 (in Polish).
Klanica, Z. (1985). Mikulčice – Klášteřisko. Památky archeologické, 76(2). Praha, 474–539 (in Czech).
Kokowski, A. (2007). Goci od Skandzy do Campi Gothorum. Warszawa, 456 pp. (in Polish).
Kopierkiewicz, A., &
Krasnodębski, D. (2002). Cmentarzysko z okresu wczesnego średniowiecza w
Daniłowie Małym, gm. Łapy, woj. podlaskie. Sprawozdanie z prac
przeprowadzonych w roku 2001 oraz wstępne podsumowanie wyników badań. Badania
archeologiczne w Polsce północnowschodniej i na zachodniej Białorusi w latach
2000–2001. Materiały z konferencji, Białystok 6–7 grudnia 2001 roku. Białystok,
271–282
(in Polish).
Krumphanzlová, Z. (1974). Chronologie pohřebnīho inventáře vesnických hřbitovů 9–11 věku v Čechách. Památky archeologické, 65. Praha, 34–110 (in Czech).
Kurasiński, T. (2015). Chowanie zmarłych z wiadrami we wczesnym średniowieczu na ziemiach polsich. Zwyczaj pogański czy chrzescijański. Analecta Archaeologica Ressoviensia, 10. Rytuały w przeszłości. Rzeszów, 179–198 (in Polish).
Mirnik, I. (2004). Novac iz starohrvatskih grobova. Vjesnik Arheoloskog muzeja u Zagrebu, 3.s., 32, 205–250 (in Croatia).
Miśkiewicz, M. (1969). Wczesnośredniowieczny obrządek pogrzebowy na płaskich cmentarzyskach szkieletowych w Polsce. Materiały Wczesnośredniowieczne, 6. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, 241–301 (in Polish).
Nadolski, A. (1955). Prace wykopaliskowe na grodzisku Łęczyckim w latach 1950–1951. Studia wczesnośredniowieczne. Studia, materiały, sprawozdania, 3. Warszawa–Wrocław, 285–290 (in Polish).
Okulicz-Kozaryn, L. (1997). Dzieje Prusów. Wrocław, 531 pp. (in Polish).
Rajewski, Z. A. (1937). Wielkopolskie cmentarzyska rzędowe okresu wczesnodziejowego. Przegląd Archeologiczny, 6(19). Poznań, 28–85 (in Polish).
Rauhut, L. (1971). Wczesnośredniowieczne cmentarzyska w obudowie kamiennej na Mazowszu i Podlasiu. Materiały starożytne i wczesnośredniowieczne, 1. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, 435–656 (in Polish).
Rejholcová, M. (1990). Včasnoslovanské pohrebisko v Čakajovciach, okres Nitra. Slovenska archeológia, 28(2). Bratislava, 357–420 (in Slovak).
Sós, Á. C. (1958). Das frühawarenzeitliche Gräberfeld von Oroszlány. Folia archaeological, X. Képzömüvészeti alap kiadóvállalata, Budapest, 105–124 (in German).
Szatmári, S. (1980). Das Gräberfeld von Oroszlány und seine Stelle in der Frühawarenzeitlichen Metallkunst. Acta Archaeologica Akademiae Scientiarum Hungaricae, 32(1–4), Akadémiai Kiadó. Budapest, 97–116 (in German).
Tejral, J. (2005). Zur Unterscheidung des vorlangobardischen und elbgermanisch-langobardischen Nachlasses. Die Langobarden Herrschaft und Identität. W. Pohl & P. Erhart (Eds.). Wien, 103–200 (in German).
Turek, R. (1948). České hradištni nálezy, datovane mincemi. Slavia Antiqua. Czasopismo poświęcone starożytnościom słowiańskim, 1. Witolda Hensla (Ed.). Poznań, 485–535 (in Czech).
Wielowiejski, J. (1981). Stosunki spoleczne. Prahistoria ziem polskich, 5. Późny okres lateński i okres rzymski. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, 411–428 (in Polish).
Zeman, J. (1956). Dřevĕná vĕdérka doby řimské a otázka jejich dalšiho vývoje. Památky archeologické, 47(1). Praha, 86–104 (in Czech).
Zoll-Adamikowa, H. (1971). Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe Małopolski, 2. Analiza. Prace Komisji Archeologicznej, 11. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk (in Polish).
Zoll-Adamikowa, H. (1979). Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, 2. Analiza. Wnioski. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk (in Polish).
ISSN 2223-1218