ІНСТИТУЦІОНАЛІЗАЦІЯ ІСТОРИЧНОЇ ПОЛІТИКИ РЕСПУБЛІКИ ПОЛЬЩА НАПРИКІНЦІ ХХ – НА ПОЧАТКУ ХХІ СТОЛІТЬ
Проаналізовано головні інституційні форми історичної політики Республіки Польща наприкінці ХХ – на початку ХХІ ст. через діяльність таких державних áкторів, як Інститут національної пам’яті, Рада охорони пам’яті боїв і мучеництва, громадські опікуни пам’яток, історичні музеї, громадські організації. Історичною політикою називають таку діяльність політичної еліти, що спрямована на формування характеру колективної пам’яті через інструменталізацію історичних знань. Головними інституційними áкторами такої політики є органи державної адміністрації, спеціально створені інституції (напр., інститути національної пам’яті), державні та громадські музеї, громадські організації. Історична політика Польщі періоду трансформації почала набувати інституційних форм наприкінці ХХ ст. з утворенням Інституту національної пам’яті. У 2004 р. за сприяння президента Варшави Леха Качинського було відкрито Музей Варшавського повстання, який започаткував період «нової історичної політики» – звернення консервативної еліти Польщі до славних сторінок історії, наголошення на терпіннях польського народу і кривдах, завданих їм сусідами. Водночас існувало й відмінне трактування історичної політики, яке представляли ліберальні політичні діячі, зокрема з оточення партії «Громадянська платформа». Конфлікт щодо інституційних способів реалізації історичної політики виявився в дискусіях навколо форми і змісту Музею Другої світової війни в Ґданську.
історична політика, Республіка Польща,інституція, історичні музеї, місця пам’яті.
Bernhard, M., Kubik, J. (ed.). (2014). Twenty Years After Communism: The Politics of Memory and Commemoration. New York: Oxford University Press [in English].
Cenckiewicz, S., Chmielecki, A., Kowalski, A, Piekarska, A. (2013). Lech Kaczyński. Biografia polityczna 1949–2005. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka [in Polish].
Dziennik Ustaw. (2007). Nr 63. Poz 424 [in Polish].
Dziennik Ustaw. (2007). Nr 63. Poz 425 [in Polish].
Informator Instytutu Pamieci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział w Lublinie. (2007). Lublin: IPN [in Polish].
Instytut Stefana Starzyńskiego. URL: https://www.1944.pl/artykul/oddzialy-muzeum,4515.html [in Polish].
Kalicka, J., Witek, P. (2014). Polityka historyczna. In M. Saryusz-Wolska, R. Traba (red.), Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci. (ss. 378–385) Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar [in Polish].
Kalishchuk, O. (2013). Ukrainsko-polske protystoiannia na Volyni ta v Halychyni u roky Druhoi svitovoi viiny: naukovyi ta suspilnyi dyskursy. Lviv: Instytut ukrainoznavstva im. I. Krypiakevycha NAN Ukrainy [in Ukrainian].
Kalishchuk, O. (2016). U tini Volyni? Istoriia vs pamiat. Lviv: Instytut ukrainoznavstva im. I. Krypiakevycha NAN Ukrainy [in Ukrainian].
Kania, D. (2017, październik 31). Bitwa o pamięć. Koniec pedagogiki wstydu. Gazeta Polska, 26 [in Polish].
Kasianov, H. (2018). Past Continuous: Istorychna polityka 1980-kh–2000-kh: Ukraina ta susidy. Kyiv: Laurus, Antropos-Lohos-Film [in Ukrainian].
Khakhula, L. (2016). «Rizuny» chy pobratymy? Suchasni polski dyskursy pro Ukrainu. Lviv: Instytut ukrainoznavstva im. I. Krypiakevycha NAN Ukrainy [in Ukrainian].
Kobielska, M. (2016). Polska kultura pamięci w XXI wieku: dominanty. Zbrodnia katyńska, powstanie warszawskie i stan wojenny. Warszawa: Instytut badań Literackich PAN [in Polish].
Lüer, J., Żurek, R. (2015). Lekcja z polsko-niemieckiego pojednania? Pojednanie in progress. Kościół katolicki i relacje polsko-niemieckie po 1945 r. Katalog wystawy. (pp. 7–15) Wrocław; Berlin [in Polish].
Łukasiewicz, M. (red.) (1990). Historikerstreit. Spór o miejsce III Rzeszy w historii Niemiec. Londyn: Aneks [in Polish].
Lytvyn, M., Khakhula, L. (2019). How and why politicians use history. In East European Historical Bulletin,. (10), 196–199 [in English].
Main, I. (2008). How Is Communism Displayed? Exhibitions and Museums of Communism in Poland. In O. Sarkisova, P. Apor (ed.), Past for the eyes. East European Representation of Communism in Cinema and Museums after 1989. (pp. 371–400). Budapest; New York: Central European University Press [in English].
Makhun, S. (2009, Hruden 5–11). Yanush Kurtyka: «Istorychna polityka – tse sprava derzhavy». Dzerkalo tyzhnia, 14 [in Ukrainian].
Myller, A. (2016). Polytyka pamiaty v postkommunystycheskoi Evrope y ee vozdeistvye na evropeiskuiu kulturu pamiaty. Polytyia. 1 (80), 111–121. doi: 10.30570/2078-5089-2016-80-1-111-121 [in Russian].
Nijakowski, L. (2008). Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny. Warszawa [in Polish].
Nizinkiewicz, J. (2013, Grudzień 14–15). «Mamy dziś trzy Polski». Rzeczpospolita, 45 [in Polish].
Orędzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w chrystusowym urzędzie pasterskim. (1965) URL: http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WE/kep/oredzie-niem_18111965.html [in Polish].
Polska polityka historyczna. (2006). Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej. Nr 5 (64) [in Polish].
Polska–Ukraina: trudna odpowiedź. Dokumentacja spotkań historyków (1994–2001). Kronika wydarzeń na Wołyniu i w Galicji Wschodniej 1939–1945. (2003). Warszawa [in Polish].
Portnov, A. (2013). Istorii dlia domashnoho vzhytku. Esei pro polsko-rosiisko-ukrainskyi trykutnyk pamiati. Kyiv: Krytyka [in Ukrainian].
Purchla, J. (2009). Medyceusze naszej transformacji. In Ministrowie kultury doby transformacji. 1989–2005 (wywiady). (pp. 7–11). Kraków: Uniwersitas [in Polish].
Roszkowski, W. (2009). Historia Polski 1914–2005. Warszawa: PWN [in Polish].
Stryiek, T. (2015). Nevlovni katehorii. Narysy pro humanitarystyku, istoriiu i polityku v suchasnykh Ukraini, Polshchi ta Rosii. Kyiv: Nika-Tsentr [in Ukrainian].
Traba, R. (2009). Przeszłość w teraźniejszości. Polskie spory o historię na początku XXI wieku. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie [in Polish].
Ukraina–Polshcha: vazhki pytannia. (2006). Varshava [in Ukrainian].
Ustawa z dnia 2 lipca 1947 r. o utworzeniu Rady Ochrony Pomników Męczeństwa. (1947). Dziennik Ustaw. Nr. 52. Poz. 264. Retrieved from URL: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19470520264/O/D19470264.pdf [in Polish].
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. (2003). Dziennik Ustaw. Nr 162. Poz. 1568. Retrieved from URL: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170002187/T/D20172187L.pdf [in Polish].
Vidkryttia viiskovykh pokhovan u Lvovi ta polsko-ukrainski stosunky. (2005). URL: https://www.radiosvoboda.org/a/931890.html [in Ukrainian].
Wchodzą w życie przepisy noweli ustawy o IPN dot. likwidacji ROPWiM. (2016). URL: https://www.wnp.pl/parlamentarny/wydarzenia/wchodza-w-zycie-przepisy-noweli-ustawy-o-ipn-dot-likwidacji-ropwim,12496.html [in Polish].
Wolff-Powęska, A. (2011). Pamięć – brzemię i uwolnienie: Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945–2010). Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka [in Polish].
Żakiewicz, Z, Tusk, D., Hulle, P. (2015). Był sobie Gdańsk. In I. Krzemiński (red). Liberalizm polski. (pp. 458–470). Warszawa [in Polish].
The article analyzes the main institutional forms of the historical policy of the Republic of Poland at the end of the 20th – the beginning of the 21st century through the activities of such state-owned actors as the Institute of National Remembrance – Commission for the Prosecution of Crimes against the Polish Nation, Council for the Protection of Struggle and Martyrdom Sites, public guardians of monuments, historical museums, and public organizations. Historical policy is the activity of the political elite, which is aimed at forming the character of collective memory through the instrumentalization of historical knowledge. The main institutional actors of this policy are state administration bodies, specially created institutions (eg, institutions of national memory), state and public museums, public organizations. The historical policy of Poland during the period of transformation began to obtaim institutional forms at the end of the XXth century with the establishment of the Institute of National Remembrance. In 2004, with the support of the President of Warsaw Lech Kaczynski, the Museum of the Warsaw Uprising was opened, which initiated the period of a «new historical policy» – the appeal of the conservative elite of Poland to the praise pages of history, the emphasis on the suffering of the Polish people and the injustices committed by its neighbors. At the same time there was an different interpretation of the historical policy represented by liberal political figures, in particular from the surroundings of the party «Civic Platform». The conflict over the institutional ways of implementing historical politics manifested itself in discussions about the form and content of the Museum of the Second World War in Gdansk.
historical policy, Republic of Poland, institution, historical museums, places of memory.
Bernhard, M., Kubik, J. (ed.). (2014). Twenty Years After Communism: The Politics of Memory and Commemoration. New York: Oxford University Press [in English].
Cenckiewicz, S., Chmielecki, A., Kowalski, A, Piekarska, A. (2013). Lech Kaczyński. Biografia polityczna 1949–2005. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka [in Polish].
Dziennik Ustaw. (2007). Nr 63. Poz 424 [in Polish].
Dziennik Ustaw. (2007). Nr 63. Poz 425 [in Polish].
Informator Instytutu Pamieci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział w Lublinie. (2007). Lublin: IPN [in Polish].
Instytut Stefana Starzyńskiego. URL: https://www.1944.pl/artykul/oddzialy-muzeum,4515.html [in Polish].
Kalicka, J., Witek, P. (2014). Polityka historyczna. In M. Saryusz-Wolska, R. Traba (red.), Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci. (ss. 378–385) Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar [in Polish].
Kalishchuk, O. (2013). Ukrainsko-polske protystoiannia na Volyni ta v Halychyni u roky Druhoi svitovoi viiny: naukovyi ta suspilnyi dyskursy. Lviv: Instytut ukrainoznavstva im. I. Krypiakevycha NAN Ukrainy [in Ukrainian].
Kalishchuk, O. (2016). U tini Volyni? Istoriia vs pamiat. Lviv: Instytut ukrainoznavstva im. I. Krypiakevycha NAN Ukrainy [in Ukrainian].
Kania, D. (2017, październik 31). Bitwa o pamięć. Koniec pedagogiki wstydu. Gazeta Polska, 26 [in Polish].
Kasianov, H. (2018). Past Continuous: Istorychna polityka 1980-kh–2000-kh: Ukraina ta susidy. Kyiv: Laurus, Antropos-Lohos-Film [in Ukrainian].
Khakhula, L. (2016). «Rizuny» chy pobratymy? Suchasni polski dyskursy pro Ukrainu. Lviv: Instytut ukrainoznavstva im. I. Krypiakevycha NAN Ukrainy [in Ukrainian].
Kobielska, M. (2016). Polska kultura pamięci w XXI wieku: dominanty. Zbrodnia katyńska, powstanie warszawskie i stan wojenny. Warszawa: Instytut badań Literackich PAN [in Polish].
Lüer, J., Żurek, R. (2015). Lekcja z polsko-niemieckiego pojednania? Pojednanie in progress. Kościół katolicki i relacje polsko-niemieckie po 1945 r. Katalog wystawy. (pp. 7–15) Wrocław; Berlin [in Polish].
Łukasiewicz, M. (red.) (1990). Historikerstreit. Spór o miejsce III Rzeszy w historii Niemiec. Londyn: Aneks [in Polish].
Lytvyn, M., Khakhula, L. (2019). How and why politicians use history. In East European Historical Bulletin,. (10), 196–199 [in English].
Main, I. (2008). How Is Communism Displayed? Exhibitions and Museums of Communism in Poland. In O. Sarkisova, P. Apor (ed.), Past for the eyes. East European Representation of Communism in Cinema and Museums after 1989. (pp. 371–400). Budapest; New York: Central European University Press [in English].
Makhun, S. (2009, Hruden 5–11). Yanush Kurtyka: «Istorychna polityka – tse sprava derzhavy». Dzerkalo tyzhnia, 14 [in Ukrainian].
Myller, A. (2016). Polytyka pamiaty v postkommunystycheskoi Evrope y ee vozdeistvye na evropeiskuiu kulturu pamiaty. Polytyia. 1 (80), 111–121. doi: 10.30570/2078-5089-2016-80-1-111-121 [in Russian].
Nijakowski, L. (2008). Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny. Warszawa [in Polish].
Nizinkiewicz, J. (2013, Grudzień 14–15). «Mamy dziś trzy Polski». Rzeczpospolita, 45 [in Polish].
Orędzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w chrystusowym urzędzie pasterskim. (1965) URL: http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WE/kep/oredzie-niem_18111965.html [in Polish].
Polska polityka historyczna. (2006). Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej. Nr 5 (64) [in Polish].
Polska–Ukraina: trudna odpowiedź. Dokumentacja spotkań historyków (1994–2001). Kronika wydarzeń na Wołyniu i w Galicji Wschodniej 1939–1945. (2003). Warszawa [in Polish].
Portnov, A. (2013). Istorii dlia domashnoho vzhytku. Esei pro polsko-rosiisko-ukrainskyi trykutnyk pamiati. Kyiv: Krytyka [in Ukrainian].
Purchla, J. (2009). Medyceusze naszej transformacji. In Ministrowie kultury doby transformacji. 1989–2005 (wywiady). (pp. 7–11). Kraków: Uniwersitas [in Polish].
Roszkowski, W. (2009). Historia Polski 1914–2005. Warszawa: PWN [in Polish].
Stryiek, T. (2015). Nevlovni katehorii. Narysy pro humanitarystyku, istoriiu i polityku v suchasnykh Ukraini, Polshchi ta Rosii. Kyiv: Nika-Tsentr [in Ukrainian].
Traba, R. (2009). Przeszłość w teraźniejszości. Polskie spory o historię na początku XXI wieku. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie [in Polish].
Ukraina–Polshcha: vazhki pytannia. (2006). Varshava [in Ukrainian].
Ustawa z dnia 2 lipca 1947 r. o utworzeniu Rady Ochrony Pomników Męczeństwa. (1947). Dziennik Ustaw. Nr. 52. Poz. 264. Retrieved from URL: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19470520264/O/D19470264.pdf [in Polish].
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. (2003). Dziennik Ustaw. Nr 162. Poz. 1568. Retrieved from URL: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170002187/T/D20172187L.pdf [in Polish].
Vidkryttia viiskovykh pokhovan u Lvovi ta polsko-ukrainski stosunky. (2005). URL: https://www.radiosvoboda.org/a/931890.html [in Ukrainian].
Wchodzą w życie przepisy noweli ustawy o IPN dot. likwidacji ROPWiM. (2016). URL: https://www.wnp.pl/parlamentarny/wydarzenia/wchodza-w-zycie-przepisy-noweli-ustawy-o-ipn-dot-likwidacji-ropwim,12496.html [in Polish].
Wolff-Powęska, A. (2011). Pamięć – brzemię i uwolnienie: Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945–2010). Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka [in Polish].
Żakiewicz, Z, Tusk, D., Hulle, P. (2015). Był sobie Gdańsk. In I. Krzemiński (red). Liberalizm polski. (pp. 458–470). Warszawa [in Polish].