ПОЛЬСЬКЕ ВІЙСЬКО ТА НАЦІОНАЛЬНА ПОЛІТИКА ПОЛЬСЬКОЇ ВЛАДИ У ЛЬВІВСЬКОМУ, СТАНІСЛАВІВСЬКОМУ ТА ТЕРНОПІЛЬСЬКОМУ ВОЄВОДСТВАХ У 1921–1926 РОКАХ
Серед громадян Другої Речі Посполитої понад 30 % становили національні меншини. Польська влада усвідомлювала, що такий значний відсоток представників інших етнічних груп може загрожувати безпеці щойно відродженої держави, тому впроваджувала відповідну внутрішню і національну політику. Основним завданням цього політичного курсу було зменшення рівня загрози. Польська армія була одним з інструментів, які використовувалися центральною і місцевою владою. Мета статті полягає у тому, щоб показати місце, роль та функції, які довелося виконувати гарнізонам польської армії стосовно національних меншин у південно-східних воєводствах Другої Речі Посполитої у 1921–1926 роках. Джерельна база дослідження складається з тодішніх цивільно-військових правових актів, архівних матеріалів і документів, зібраних в архівах Польщі та України.
Чимало уваги автор приділяє заходам військової адміністрації щодо нейтралізації дій Організації Українських Націоналістів, Комуністичної партії Західної України, агентів іноземних розвідок (насамперед із СРСР) у середовищі військових та цивільного населення Львівського, Станіславівського і Тернопільського воєводств, які знаходилися у підпорядкуванні військових структур Командування округу корпусу № VI «Львів» та № Х «Перемишль». У цих воєводствах проживало майже 5,5 млн осіб, з них 45,1 % становили поляки, 47,9 % – українці, 6,4 % – євреї, 0,6 5 – німці, 0,1 % – інші національності.
Автор стверджує, що військова адміністрація дбала про безпеку та зміцнення Польської держави.
Польське військо, Друга Річ Посполита, національна політика, Львівське воєводство, Станіславівське воєводство, Тернопільське воєводство.
Bruski, J. J. (2010). Miedzy prometeizmem a Realpolitik. II Rzeczpospolita wobec Ukrainy Sowieckiej 1921–1926. Kraków [in Polish].
Chojnowski, A. (1979). Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939. Wrocław; Warszawa; Kraków; Gdańsk [in Polish].
Dziennik Rozkazów Tajnych Dowództwa Okręgu Korpusu nr VI. Rozkaz nr 89 z 11 XII 1922 r., poz. 2 [in Polish].
Dziennik Rozkazów Tajnych Dowództwa Okręgu Korpusu nr X. Rozkaz nr 10 z 4 IV 1924 r., poz. 3 [in Polish].
Dziennik Rozkazów Tajnych Dowództwa Okręgu Korpusu nr X. Rozkaz nr 24 z 19 III 1925 r., poz. 2 [in Polish].
Dziennik Rozkazów Tajnych Dowództwa Okręgu Korpusu nr X. Rozkaz nr 52 z 26 VI 1925 r., poz. 2 [in Polish].
Dziennik Rozkazów Tajnych Dowództwa Okręgu Korpusu nr X. Rozkaz nr 70 z 24 IX 1925 r., poz. 2 [in Polish].
Dziennik Ustaw 1918, nr 13, poz. 28 [in Polish].
Dziennik Ustaw 1921, nr 44, poz. 267 [in Polish].
Dziennik Ustaw 1922, nr 32, poz. 256 [in Polish].
Dziennik Ustaw 1923, nr 116, poz. 924 [in Polish].
Dziennik Ustaw 1924, nr 61, poz. 609 [in Polish].
Franz, M., Kardas, M., Ostanek, A. A. (2018). Wojsko Polskie a sytuacja wewnętrzna Małopolski Wschodniej. Działalnoć Rejonów Bezpieczeństwa 5, 11, 12 Dywizji Piechoty. Warszawa [in Polish].
Grünberg, K., Sprengel, B. (2005). Trudne sąsiedztwo. Stosunki polsko-ukraińskie w X–XX wieku. Warszawa [in Polish].
Jarno, W. (2017). Samodzielny Referat Informacyjny Dowództwa Okręgu Korpusu nr IV «Łódź» w latach 1918–1939. Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP. Z działalności Oddziału II SG WP. (Vol. VIII). Łomianki [in Polish].
Kęsik, J. (1998). Naród pod bronią. Społeczeństwo w programie polskiej polityki wojskowej 1918–1939. Wrocław [in Polish].
Kęsik, J. (1998). Polityka narodowościowa w polskich siłach zbrojnych (1918–1939). Wrocławskie Studia z Historii Najnowszej. (Vol. V) [in Polish].
Koko, E. (1991). Wolni z wolnymi. PPS wobec kwestii ukraińskiej w latach 1918–1925. Gdańsk [in Polish].
Kowalski, T. A. (1997). Mniejszości narodowe w siłach zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej (1918–1939). Toruń [in Polish].
Kowalski, T. A. (2002). Polityka narodowościowa w Wojsku Polskim w latach 1918–1939. Toruń [in Polish].
Kucherepa, M. (1998). Natsionalna polityka Druhoi Rechi Pospolytoi shchodo ukraintsiv (1919–1939 rr.), Ukraina – Polshcha: vazhki pytannia. Varshava [in Ukrainian].
Kucherepa, M. (2001). Natsionalna polityka Polshchi shchodo ukraintsiv naperedodni Druhoi svitovoi viiny. Naukovyi visnyk VDU. Istorychni nauky[in Ukrainian].
Lytvyn, M. (1995). Istoriia ZUNR. Lviv [in Ukrainian].
Mikulicz, S. (1971). Prometeizm w polityce II Rzeczypospolitej. Warszawa [in Polish].
Ostanek, A. A. (2013). VI Lwowski Okręg Korpusu w dziejach wojskowości polskiej w latach 1921–1939. Warszawa [in Polish].
Ostanek, A. A. (2019). W służbie Ojczyźnie. Wojsko Polskie w systemie bezpieczeństwa województw południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej (1921–1939). Warszawa [in Polish].
Ostanek, A. A. (2017). Wydarzenia 1930 roku w Małopolsce Wschodniej a bezpieczeństwo II Rzeczypospolitej. Warszawa [in Polish].
Paruch, W. (2005). Myśl polityczna obozu piłsudczykowskiego 1926–1939. Lublin [in Polish].
Paruch, W. (1997). Od konsolidacji państwowej do konsolidacji narodowej. Mniejszości narodowe w myśli politycznej obozu piłsudczykowskiego (1926–1939). Lublin [in Polish].
Potocki, R. (2003). Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930–1939. Lublin [in Polish].
Lytvyn, M (ed.). (2017). Proekt «Ukraina». Halychyna ta Volyn u skladi mizhvoennoi Polshchi. Kyiv [in Ukrainian].
Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej 1925–1926. (1927), Warszawa [in Polish].
Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej 1930. (1930). Warszawa [in Polish].
Siwiec-Cielebon, M. (2014). Kilka uwag na temat miejsca 12 Pułku Piechoty Ziemi Wadowickiej w systemie polityki narodowościowej w armii II RP. Wadoviana. Przegląd Historyczno-Kulturalny, (17) [in Polish].
Stawecki, P. (1981). Polityka wojskowa Polski 1921–1926. Warszawa [in Polish].
Suchorzewski, L. (1931). Znaczenie gospodarcze osadnictwa na ziemiach wschodnich, Pięć lat na froncie gospodarczym 1926–1931. (Vol. II). Warszawa [in Polish].
Włodarkiewicz, W. (2013). Przed zagładą. Społeczeństwo Wołynia i Małopolski Wschodniej wobec państwa polskiego (1935–1939). Warszawa [in Polish].
Wyszczelski, L. (2007). Od demobilizacji do zamachu majowego. Wojsko Polskie w latach 1921–1926. Warszawa [in Polish].
Zełenko, K. (1994). Stosunki polsko-ukraińskie w II Rzeczypospolitej. Lublin [in Polish].
Of all the citizens of the Second Polish Republic, 30 % were representatives of various national minorities. The Polish authorities, realizing that such a large percentage of national minorities concentrated in specific regions, can threaten the security of the state, are trying to pursue an appropriate national domestic policy. Its goal was to reduce this danger. The Polish army was one of the instruments that were used to varying degrees by the authorities. The purpose of the article is to show the place, role and tasks that the Polish army had to fulfill in relation to the national policy pursued in the southeastern voivodships of the Second Polish Republic in 1921–1926. The sources for publication is the then civil-military legal acts, archival materials collected in archives on the territory of Poland and Ukraine, as well as scientific research.
The author paid
considerable attention to the measures of the military administration to
neutralize the actions of the Organization of Ukrainian Nationalists, the
Communist Party of Western Ukraine, the foreign intelligence agents (primarily
from the USSR) in the military and civilian population of the Lviv, Stanislaviv
and Ternopil voivodships which were under the control of the military structures
of the District Corps Command No. VI «Lviv» and No. X «Przemysl». Almost 5.5 million people lived in
these voivodships, of which 45.1% were Poles, 47.9% were Ukrainians, 6.4% were
Jews, 0.65 were Germans, 0.1% were other nationalities.
The author claims that the military authorities
were vigilant about the security and strengthening of the Polish state.
Bruski, J. J. (2010). Miedzy prometeizmem a Realpolitik. II Rzeczpospolita wobec Ukrainy Sowieckiej 1921–1926. Kraków [in Polish].
Chojnowski, A. (1979). Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939. Wrocław; Warszawa; Kraków; Gdańsk [in Polish].
Dziennik Rozkazów Tajnych Dowództwa Okręgu Korpusu nr VI. Rozkaz nr 89 z 11 XII 1922 r., poz. 2 [in Polish].
Dziennik Rozkazów Tajnych Dowództwa Okręgu Korpusu nr X. Rozkaz nr 10 z 4 IV 1924 r., poz. 3 [in Polish].
Dziennik Rozkazów Tajnych Dowództwa Okręgu Korpusu nr X. Rozkaz nr 24 z 19 III 1925 r., poz. 2 [in Polish].
Dziennik Rozkazów Tajnych Dowództwa Okręgu Korpusu nr X. Rozkaz nr 52 z 26 VI 1925 r., poz. 2 [in Polish].
Dziennik Rozkazów Tajnych Dowództwa Okręgu Korpusu nr X. Rozkaz nr 70 z 24 IX 1925 r., poz. 2 [in Polish].
Dziennik Ustaw 1918, nr 13, poz. 28 [in Polish].
Dziennik Ustaw 1921, nr 44, poz. 267 [in Polish].
Dziennik Ustaw 1922, nr 32, poz. 256 [in Polish].
Dziennik Ustaw 1923, nr 116, poz. 924 [in Polish].
Dziennik Ustaw 1924, nr 61, poz. 609 [in Polish].
Franz, M., Kardas, M., Ostanek, A. A. (2018). Wojsko Polskie a sytuacja wewnętrzna Małopolski Wschodniej. Działalnoć Rejonów Bezpieczeństwa 5, 11, 12 Dywizji Piechoty. Warszawa [in Polish].
Grünberg, K., Sprengel, B. (2005). Trudne sąsiedztwo. Stosunki polsko-ukraińskie w X–XX wieku. Warszawa [in Polish].
Jarno, W. (2017). Samodzielny Referat Informacyjny Dowództwa Okręgu Korpusu nr IV «Łódź» w latach 1918–1939. Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP. Z działalności Oddziału II SG WP. (Vol. VIII). Łomianki [in Polish].
Kęsik, J. (1998). Naród pod bronią. Społeczeństwo w programie polskiej polityki wojskowej 1918–1939. Wrocław [in Polish].
Kęsik, J. (1998). Polityka narodowościowa w polskich siłach zbrojnych (1918–1939). Wrocławskie Studia z Historii Najnowszej. (Vol. V) [in Polish].
Koko, E. (1991). Wolni z wolnymi. PPS wobec kwestii ukraińskiej w latach 1918–1925. Gdańsk [in Polish].
Kowalski, T. A. (1997). Mniejszości narodowe w siłach zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej (1918–1939). Toruń [in Polish].
Kowalski, T. A. (2002). Polityka narodowościowa w Wojsku Polskim w latach 1918–1939. Toruń [in Polish].
Kucherepa, M. (1998). Natsionalna polityka Druhoi Rechi Pospolytoi shchodo ukraintsiv (1919–1939 rr.), Ukraina – Polshcha: vazhki pytannia. Varshava [in Ukrainian].
Kucherepa, M. (2001). Natsionalna polityka Polshchi shchodo ukraintsiv naperedodni Druhoi svitovoi viiny. Naukovyi visnyk VDU. Istorychni nauky[in Ukrainian].
Lytvyn, M. (1995). Istoriia ZUNR. Lviv [in Ukrainian].
Mikulicz, S. (1971). Prometeizm w polityce II Rzeczypospolitej. Warszawa [in Polish].
Ostanek, A. A. (2013). VI Lwowski Okręg Korpusu w dziejach wojskowości polskiej w latach 1921–1939. Warszawa [in Polish].
Ostanek, A. A. (2019). W służbie Ojczyźnie. Wojsko Polskie w systemie bezpieczeństwa województw południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej (1921–1939). Warszawa [in Polish].
Ostanek, A. A. (2017). Wydarzenia 1930 roku w Małopolsce Wschodniej a bezpieczeństwo II Rzeczypospolitej. Warszawa [in Polish].
Paruch, W. (2005). Myśl polityczna obozu piłsudczykowskiego 1926–1939. Lublin [in Polish].
Paruch, W. (1997). Od konsolidacji państwowej do konsolidacji narodowej. Mniejszości narodowe w myśli politycznej obozu piłsudczykowskiego (1926–1939). Lublin [in Polish].
Potocki, R. (2003). Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930–1939. Lublin [in Polish].
Lytvyn, M (ed.). (2017). Proekt «Ukraina». Halychyna ta Volyn u skladi mizhvoennoi Polshchi. Kyiv [in Ukrainian].
Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej 1925–1926. (1927), Warszawa [in Polish].
Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej 1930. (1930). Warszawa [in Polish].
Siwiec-Cielebon, M. (2014). Kilka uwag na temat miejsca 12 Pułku Piechoty Ziemi Wadowickiej w systemie polityki narodowościowej w armii II RP. Wadoviana. Przegląd Historyczno-Kulturalny, (17) [in Polish].
Stawecki, P. (1981). Polityka wojskowa Polski 1921–1926. Warszawa [in Polish].
Suchorzewski, L. (1931). Znaczenie gospodarcze osadnictwa na ziemiach wschodnich, Pięć lat na froncie gospodarczym 1926–1931. (Vol. II). Warszawa [in Polish].
Włodarkiewicz, W. (2013). Przed zagładą. Społeczeństwo Wołynia i Małopolski Wschodniej wobec państwa polskiego (1935–1939). Warszawa [in Polish].
Wyszczelski, L. (2007). Od demobilizacji do zamachu majowego. Wojsko Polskie w latach 1921–1926. Warszawa [in Polish].
Zełenko, K. (1994). Stosunki polsko-ukraińskie w II Rzeczypospolitej. Lublin [in Polish].